آنچه در این صفحه میخوانید:
- اهمیت برگزاری دوره آموزشی مهارتهای ارتباطی اثربخش: گوش دادن
- سرفصل دوره آموزشی مهارتهای ارتباطی اثربخش: گوش دادن
- منابع محتوایی دوره آموزشی مهارتهای ارتباطی اثربخش: گوش دادن
- نمونه اسلایدهای پاورپوینت دوره آموزشی مهارتهای ارتباطی اثربخش: گوش دادن
- مدت زمان دوره آموزشی مهارتهای ارتباطی اثربخش: گوش دادن
- نمونه گواهینامه پایان دوره آموزشی مهارتهای ارتباطی اثربخش: گوش دادن
- دورههای آموزشی برگزار شده با محوریت مهارتهای ارتباطی اثربخش: گوش دادن
- نیازسنجی آموزشی دوره مهارتهای ارتباطی اثربخش: گوش دادن
- رزومه استاد دوره؛ دکتر جواد فقیهیپور
اهمیت برگزاری دوره آموزشی مهارتهای ارتباطی اثربخش: گوش دادن
مقدمه
مهارتهای ارتباطی در داخل و خارج از محل کار مفید هستند. داشتن توانایی بیان شفاف نظرات و مفاهیم میتواند به شما در موفقیت شغلی کمک کند. با تمرین، هر کسی میتواند مهارتهای ارتباطی خود را توسعه دهد. یکی از مهمترین مهارتهای ارتباطی اثربخش، گوش دادن فعال([1]) است. توسعه این مهارت نرم به شما در ایجاد و حفظ روابط، حل مسائل، بهبود فرایندها و حفظ اطلاعات نظیر روشها و انتظارات کمک میکند.
[1] Active Listening
تفاوت شنیدن و گوش دادن
منظور از شنیدن([1]) صداهایی است که وارد گوش شما میشود. شنیدن یک فرایند فیزیکی است که به شرطی که هیچ مشکل شنوایی نداشته باشید، به طور خودکار اتفاق میافتد. در حالی که گوش دادن([2]) به چیزی بیشتر از آن نیاز دارد: نیاز به تمرکز و تلاش متمرکز دارد، هم از نظر ذهنی و هم گاهی از نظر جسمی. گوش دادن به معنی توجه نه تنها به داستان، بلکه نحوه بیان آن، استفاده از زبان و صدا و همچنین نحوه استفاده شخص مقابل از بدنش است. این بدان معناست که بایستی از پیامهای کلامی و غیرکلامی آگاه باشید. توانایی شما در گوش دادن اثربخش بستگی به میزان درک و فهم پیام دارد. گوش دادن یک فرایند منفعل نیست. در واقع شنیدن با گوش دادن متفاوت است و این مطلب بدین معناست که:
- شنیدن به این معناست که فقط صداها را درک کنید، در حالی که گوش دادن به این معناست که هر آنچه گوش میدهید را فهم کنید. هم بدن و هم ذهن در فرایند گوش دادن نقش دارند.
- شنیدن یک فعالیت منفعل است در حالی که گوش دادن یک فرایند فعال است.
- شنیدن یک فعالیت خودکار است در حالی که گوش دادن یک فعالیت است که نیاز به تلاش، تمرکز و علاقه آگاهانه دارد. گوش دادن شامل تلاشهای جسمی و روانشناختی است.
گوش دادن اثربخش، هم نیازمند تلاش عمدی و هم ذهنی است. شنوندگان اثربخش از جریان ایدهها و اطلاعات جدید قدردانی میکنند. سازمانهایی که از اصول گوش دادن اثربخش پیروی میکنند همیشه به موقع مطلع میشوند، با تغییرات و پیادهسازیها بهروز میشوند و همیشه از وضعیت بحران خارج میشوند. گوش دادن اثربخش، روابط سازمانی را ارتقا میدهد، نوآوری را تشویق میکند و همچنین به سازمان کمک میکند.
[1] Hearing
[2] Listening
تعریف گوش دادن فعال
گوش دادن فعال عبارت است از تمرکز کامل بر شخص مقابل، فهم پیام وی، درک اطلاعات و پاسخ متفکرانه. برخلاف گوش دادن منفعلانه یا غیرفعال([1]) (که عبارت است از شنیدن صحبتهای یک شخص مقابل بدون حفظ پیام وی)، گوش دادن فعال یک مهارت ارتباطی بین شخصی بسیار ارزشمند است. شنوندگان فعال برای نشان دادن و حفظ توجه خود به شخص مقابل، از تکنیکهای کلامی و غیرکلامی استفاده میکنند. این نه تنها از توانایی شما برای تمرکز پشتیبانی میکند، بلکه به شما اطمینان میدهد که شخص مقابل میتواند شما را متمرکز و عجین ببیند.
گوش دادن فعال به الگویی از گوش دادن اطلاق میشود که در یک گفتگو، شما را در ارتباط مثبت با شخص مقابل نگه میدارد. این فرایند گوش دادن همراه با توجه است و در حالی که شخص مقابل صحبت میکند، عبارت را بازگویی و بازتاب میدهید و از قضاوت و بیان توصیه خودداری میکنید. گوش دادن فعال مستلزم تمرکز کامل، فهم، پاسخ و سپس به خاطر سپردن آنچه گفته میشود، است. شما تلاش آگاهانهای برای شنیدن و فهم کامل پیام بیان شده دارید، نه اینکه فقط به طور غیرفعال بشنوید.
[1] Passive Listening
ویژگیهای گوش دادن فعال
گوش دادن فعال شامل چیزی فراتر از شنیدن صحبت دیگران است. وقتی تمرین گوش دادن فعال را انجام میدهید، کاملاً بر آنچه گفته میشود، تمرکز میکنید. شما با تمام حواستان گوش میدهید و توجه کامل خود را به شخص مقابل میدهید. در زیر برخی از ویژگیهای گوش دادن فعال ارائه شده است:
- بیطرفانه بودن و بدون قضاوت.
- صبوری.
- بازخورد کلامی و غیرکلامی برای نشان دادن علائم گوش دادن (نظیر لبخند زدن، ارتباط چشمی، متمایل شدن، رفتار آینهای).
- سؤال پرسیدن.
- بازتاب دادن صحبتهای دیگران.
- درخواست شفافسازی.
- خلاصهسازی.
به این ترتیب، گوش دادن فعال برعکس شنیدن منفعلانه است. وقتی فعالانه گوش میدهید، کاملاً عجین و غرق در صحبتهای شخص مقابل هستید. دقیقاً مانند یک درمانگر که به صحبتهای مراجع گوش میدهد، شما آنجا هستید تا به عنوان یک مشاور و راهنما عمل کنید نه اینکه آماده باشید تا فقط ایدهها و نظرات خود را در مورد آنچه گفته میشود، ارائه دهید.
اهمیت گوش دادن
اساسیترین جزء مهارتهای ارتباطی، مهارت گوش دادن است. گوش دادن یک فرایند فعال است که در آن تصمیم آگاهانهای برای گوش دادن و فهم پیامهای شخص مقابل گرفته میشود. گوش دادن فعال نیاز به صبوری دارد، شنونده نباید با بیان پرسش یا نظراتش، صحبت شخص مقابل را قطع کند. گوش دادن فعال شامل این است که به شخص مقابل فرصت دهید تا افکار و احساسات خود را بیان کند، بنابراین باید به او زمان کافی داده شود.
اساسیترین و قویترین راه برای ارتباط با دیگران، گوش دادن است. فقط گوش کنید. شاید مهمترین چیزی که ما به یکدیگر میدهیم، توجه کردن باشد. بهزعم دکتر راشل نائومی رمن([1]) ما زمان زیادی را صرف گوش دادن میکنیم. بزرگسالان به طور متوسط 70 درصد از زمان خود را درگیر نوعی ارتباط میکنند. تحقیقات نشان میدهد که به طور متوسط 45 درصد زمان یک شخص صرف گوش دادن میشود، در حالی که 30 درصد صحبت میکنند، 16 درصد صرف خواندن و 9 درصد صرف نوشتن؛ یعنی با هر معیاری، زمان زیادی برای گوش دادن صرف میشود؛ بنابراین، ارزشمند است که کمی وقت بیشتری صرف کنید تا مطمئن شوید که به طور اثربخشی گوش میدهید.
مطالعات همچنین تأیید میکند که اکثر ما شنوندگانی فقیر و ناکارآمد هستیم. بسیاری از ما در گوش دادن چندان خوب نیستیم، تحقیقات نشان میدهد که کمتر از 50 درصد آنچه در یک مکالمه میشنویم را فقط به خاطر میآوریم.
چه به دنبال فرصت شغلی جدید باشید، چه در تلاش برای ارتقاء درجه و یا تلاش برای بهبود نقش فعلی خود، بهبود مهارتهای گوش دادن فعال به شما کمک میکند تا موفق شوید. درست نظیر تفکر انتقادی و حل تعارض، این مهارت نرم به افزایش ارزشمندی شما کمک میکند. در ادامه چندین مزیت شنونده فعال بودن ارائه شده است:
- به شما در ایجاد ارتباط کمک میکند: گوش دادن فعال به افراد کمک میکند تا در اشتراکگذاری اطلاعات با شما احساس راحتی کنند. وقتی توانایی خود را در گوش دادن صادقانه به آنچه دیگران میگویند نشان دهید، آنها علاقه بیشتری به برقراری ارتباط منظم با شما خواهند داشت. این امر میتواند به ایجاد فرصتهایی برای همکاری با دیگران، انجام سریع کار یا شروع پروژههای جدید کمک کند. همه این موارد میتواند به موفقیت شما در حرفهتان منجر گردد.
- به شما در ایجاد اعتماد کمک میکند: وقتی افراد بدانند که میتوانند بدون وقفه، قضاوت یا سخنان ناخواسته با شما آزادانه صحبت کنند، به احتمال زیاد به شما اعتماد خواهند کرد. این امر به ویژه هنگام ملاقات با یک مشتری جدید یا یک تماس تجاری که میخواهید با شخص مقابل یک رابطه بلندمدت ایجاد کنید، بسیار مفید است.
- به شما کمک میکند مسائل را شناسایی و حل کنید: گوش دادن فعال به صحبتهای دیگران، به شما کمک میکند تا چالشها و مشکلاتی را که دیگران با آن روبرو هستند یا مسائل پروژهها را بتوانید تشخیص دهید. هرچه سریعتر بتوانید این مسائل را تشخیص دهید، زودتر میتوانید راهحلی پیدا کنید یا برنامهای برای رسیدگی به آن ایجاد کنید.
- به شما کمک میکند تا دانش و فهم خود را از موضوعات مختلف افزایش دهید: کارکنان عالی همیشه در تلاش هستند تا چیزهای جدیدی بیاموزند و پایگاه دانش خود را توسعه دهند. گوش دادن فعال به شما کمک میکند تا موضوعات جدید را بهتر بشناسید و آنچه آموختهاید را به خاطر بسپارید تا بتوانید در آینده از آن استفاده کنید.
- به شما کمک میکند تا اطلاعات مهم را از دست ندهید: از آنجا که شنوندگان فعال بسیار با شخص مقابل عجین میشوند، میتوانند جزئیات خاصی را به خاطر بیاورند. این امر به ویژه هنگامی اهمیت دارد که شخص مقابل در حال بیان دستورالعملها، آموزش فرآیند جدید یا ارائه پیامی است که مسئول انتقال آن به دیگران است.
[1] Dr. Rachel Naomi Remen
اهداف گوش دادن فعال
شکی نیست که گوش دادن فعال یک مهارت بسیار مهم در زندگی است. چرا گوش دادن اینقدر مهم است؟ گوش دادن به چند منظور ممکن است انجام شود و هدف از گوش دادن به موقعیت و ماهیت ارتباط بستگی دارد.
- تمرکز ویژه بر پیامهای در حال ارسال، اجتناب از حواسپرتیها و پیشداوریها.
- برای به دست آوردن فهم کامل و دقیق از دیدگاه و نقطهنظرهای شخص مقابل.
- ارزیابی انتقادی آنچه گفته میشود (برای اطلاعات بیشتر به کتاب تفکر انتقادی([1]) مراجعه کنید).
- مشاهده نشانههای غیرکلامی همراه با آنچه گفته میشود تا فهم افزایش یابد.
- برای نشان دادن علاقه، نگرانی و تمرکز.
- تشویق شخص مقابل برای برقراری ارتباط کامل، صریح و صادقانه.
- برای توسعه یک رویکرد فروتنی و در اولویت قرار دادن شخص مقابل.
- برای رسیدن به فهم مشترک و پذیرش دیدگاههای طرفین.
اغلب دغدغه اصلی ما هنگام گوش دادن، تدوین راههای پاسخگویی است. این اقدام تابعی از مهارت گوش دادن نیست. ما باید سعی کنیم به طور کامل بر آنچه گفته میشود و نحوه بیان آن الزاماً تمرکز کنیم تا فهم کاملتری از شخص مقابل داشته باشیم.
گوش دادن فعال مستلزم تمرکز و استفاده از تمام حواس شماست و نه فقط شنیدن کلمات بیان شده. |
گوش دادن فعال به منظور جلب اعتماد دیگران و کمک به شما در فهم موقعیت آنها انجام میشود. گوش دادن فعال شامل تمایل به درک، حمایت و همدلی از شخص مقابل است و با گوش دادن انتقادی([2]) تفاوت دارد، زیرا شما پیام شخص مقابل را با هدف ارائه نظر خودتان ارزیابی نمیکنید، بلکه هدف این است که شخص مقابل شنیده شود و شاید مسائل خود را حل کند. گوش دادن فعال به این معناست که عادتهای گوش دادن غیرمفید نظیر موارد زیر را انجام ندهید:
- عدم احترام به شخص مقابل.
- قطع کردن صحبتهای شخص مقابل.
- عدم ارتباط چشمی.
- عجله در صحبت کردن.
- حواسپرتی.
- بیان داستان (گفتن اینکه: مطلبتان، من را به یاد زمانی انداخت که …)
- فراموش کردن آنچه شخص مقابل در گذشته بیان کرده است.
- پرسیدن جزئیات بیاهمیت.
- تمرکز بیش از حد روی جزئیات و از دست دادن تصویر بزرگ.
- نادیده گرفتن آنچه نمیفهمید.
- خیالپردازی.
- فقط تظاهر به توجه کنید.
[1] فقیهیپور، جواد و کشاورز، میثم (1400)؛ تفکر انتقادی، تهران، انتشارات دارالفنون، چاپ اول.
[2] Critical Listening
مزایای گوش دادن فعال
ایجاد عادت به گوش دادن فعال میتواند تأثیرات مثبت زیادی بر زندگی شما داشته باشد. گوش دادن فعال دارای مزایای بسیار مهمی است که عبارتند از:
- اعتماد عمیق ایجاد میکند: همانطور که عادت گوش دادن صادقانه را در خود پرورش میدهید، دیگران را تشویق میکنید تا نسبت به شما گشوده باشند. آنها میتوانند احساس کنند که شما بر اساس جزئیات سطحی و عجولانه نتیجهگیری نمیکنید. آنها همچنین متوجه میشوند که شما به اندازه کافی به آنها اهمیت میدهید و با دقت به صحبتهای آنها گوش میدهید. در حالی که اعتمادسازی زمان میبرد، اما منجر به مزایای بزرگی نظیر دوستیهای مادامالعمر و وعده کمک در شرایط سخت میشود.
- دیدگاه شما را وسعت میدهد: گوش دادن به دیدگاههای دیگران، به شما این امکان را میدهد که از منظرهای مختلف به زندگی نگاه کنید که ممکن است قبلاً به برخی از آنها فکر نکرده باشید.
- صبوری شما را تقویت میکند: توانایی شنونده خوب بودن زمانبر است و شما نیاز به توسعه آن با تلاش منظم در طول زمان دارید؛ اما همانطور که به تدریج در گوش دادن بهتر و بهتر میشوید، یک مزیت خودکار این است که صبوری خود را نیز افزایش میدهید. صبور باشید و اجازه دهید شخص مقابل بتواند احساسات و افکار خود را صادقانه بیان کند و از قضاوت کردن اجتناب کنید.
- خوشبرخورد میشوید: همانطور که خود را به عنوان یک شنونده صبور معرفی میکنید، افراد تمایل بیشتری برای برقراری ارتباط با شما دارند. با بودن در کنار آنها، آزادی بیان احساساتشان را به آنها میدهید.
- شایستگی و دانش شما را افزایش میدهد: مهارتهای گوش دادن عالی (فارغ از موقعیت شغلی) کارکنان را شایستهتر و تواناتر میکند. هر چه فرد بتواند اطلاعات بیشتری از جلسات، دستورالعملها و گزارشهایی که به وی ارائه شده است، دریافت کند قطعاً در انجام وظایفش کارآمدتر و موفقتر خواهد بود. گوش دادن همچنین دانش را تقویت میکند.
- در وقت و هزینه شما صرفهجویی میشود: گوش دادن اثربخش نه تنها خطرات سوءتفاهم و اشتباهاتی که میتواند برای کسبوکارتان بسیار مضر باشد را کاهش میدهد، بلکه با اجتناب از شروع مجدد کار یا پروژه سبب صرفهجویی در وقت و هزینه شما میگردد. کارکنان در این صورت، وقت گرانبها و بودجه مشخصی که به یک پروژه اختصاص داده شده است را هدر نمیدهند.
- به تشخیص و حل مسائل کمک میکند: به عنوان یک رهبر همیشه باید به حرفهای کارکنانتان توجه کنید. کارکنان اولین کسانی هستند که نقصها را تشخیص داده و پیشنهادهایی برای بهبود ارائه میدهند. گوش دادن به صحبتهای آنها به شما کمک میکند تا بفهمید که برای نگهداشت افراد بااستعداد و پیشرفت، چه چیزی باید تغییر کند و بر روی چه چیزی تمرکز گردد.
- روابط: گوش دادن فعال مزایای زیادی در روابط شما دارد و به شما امکان میدهد دیدگاه شخص مقابل را فهم کرده و با همدلی پاسخ دهید. همچنین به شما این امکان را میدهد که پرسشهای خود را بپرسید تا مطمئن شوید آنچه گفته میشود را فهم کردهاید. شنونده فعال بودن در یک رابطه به این معناست که تشخیص میدهید یک گفتگو بایستی بیشتر تمرکز بر شخص مقابلتان داشته باشد و نه در مورد خودتان. این امر به ویژه هنگامی که شخص مقابلتان ناراحت است، اهمیت دارد. توانایی شما در گوش دادن فعالانه به شخصی که دوران سختی را پشت سر میگذارد، یک مهارت ارزشمند است.
- کار: اگر در موقعیت سرپرستی هستید یا با همکاران خود تعامل دارید، گوش دادن فعال در محل کار بسیار مهم است. گوش دادن فعال به شما امکان میدهد مسائل را فهم کرده و برای توسعه راهحلها همکاری کنید.
- موقعیتهای اجتماعی: در موقعیتهای اجتماعی و هنگام ملاقات با افراد جدید، گوش دادن فعال برای شما مفید خواهد بود. پرسیدن پرسشها، درخواست شفافسازی و تماشای زبان بدن، همه راههایی برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد افرادی است که با آنها ملاقات میکنید.
رفرنس مطالب:
سرفصل دوره آموزشی مهارتهای ارتباطی اثربخش: گوش دادن
بخش 1: تعاریف و مفاهیم گوش دادن
- تفاوت شنیدن و گوش دادن
- تعریف گوش دادن فعال
- ویژگیهای گوش دادن فعال
- اهمیت گوش دادن
- اهداف گوش دادن فعال
- مزایای گوش دادن فعال
- موانع گوش دادن اثربخش
بخش 2: سطوح و سبکهای گوش دادن
- سطوح گوش دادن
- سبکهای گوش دادن
- انواع گوش دادن
بخش 3: مهارتها و تکنیکهای گوش دادن
- مهارتهای گوش دادن فعال
- نکاتی برای تمرین گوش دادن فعال
- نمونههایی از پاسخهای گوش دادن فعال
- تکنیکهای گوش دادن فعال
بخش 4: بهبود مهارت گوش دادن
- بهبود مهارتهای گوش دادن
یادآور میشود سرفصلهای پیشنهادی فوق برای 16 ساعت آموزشی (یعنی 2 روز 8 ساعته) تدوین گردیده است و در صورتی که تعداد ساعات آموزشی کاهش یابد، مطالب مهمتر و به صورت فشرده تدریس میگردد.
منابع محتوایی دوره آموزشی مهارتهای ارتباطی اثربخش: گوش دادن
محتوای ارائه شده در دوره مهارتهای ارتباطی اثربخش: گوش دادن بر اساس کتابهای زیر که توسط دکتر جواد فقیهیپور تألیف شده، ساختاربندی گردیده است:
نمونه اسلایدهای پاورپوینت دوره آموزشی مهارتهای ارتباطی اثربخش: گوش دادن
نمونه اسلایدهای پاورپوینت ارائه شده توسط دکتر جواد فقیهیپور در دوره آموزشی مهارتهای ارتباطی اثربخش: گوش دادن:
مدت زمان دوره آموزشی مهارتهای ارتباطی اثربخش: گوش دادن
مدت زمان پیشنهادی برای اثربخشی بیشتر این دوره آموزشی بین 1 روز (8 ساعت) تا 2 روز (16 ساعت) میباشد. هر چند با توجه به محدودیتهای سازمانی چه از لحاظ زمان و چه از لحاظ منابع مالی، میتوان این دوره آموزشی را در تعداد ساعات کمتر و به صورت فشردهتری نیز برگزار نمود.
نمونه گواهینامه پایان دوره آموزشی مهارتهای ارتباطی اثربخش: گوش دادن
در پایان دوره آموزشی در صورت تمایل گواهینامه پایان دوره به فراگیران اهدا میگردد که نمونهای از آن را در تصویر زیر مشاهده مینمایید.
دورههای آموزشی برگزار شده با محوریت مهارتهای ارتباطی اثربخش: گوش دادن
نیازسنجی آموزشی دوره
در راستای اثربخشی بیشتر این دوره آموزشی و جهت هماهنگی بیشتر در خصوص کمیت و کیفیت محتوای دوره آموزشی با توجه به تعداد و سطح فراگیران و همچنین اهداف آموزشی شرکت یا سازمان خود، میتوانید قبل از برگزاری دوره طی یک جلسه تلفنی یا آنلاین با مدرس دوره (دکتر جواد فقیهیپور) تماس داشته باشید تا نیازسنجی دقیقی صورت گرفته و بدین ترتیب اثربخشی آموزشی در سطح بسیار بالاتری تحقق یابد.
هنوز بررسیای ثبت نشده است.