آنچه در این صفحه می‌خوانید:
- اهمیت برگزاری دوره آموزشی تفکر خلاق
- سرفصل دوره آموزشی تفکر خلاق
- منابع محتوایی دوره آموزشی تفکر خلاق
- نمونه اسلایدهای پاورپوینت دوره آموزشی تفکر خلاق
- مدت زمان دوره آموزشی تفکر خلاق
- نمونه گواهینامه پایان دوره آموزشی تفکر خلاق
- دوره‌های آموزشی برگزار شده با محوریت تفکر خلاق
- نیازسنجی آموزشی دوره تفکر خلاق
- رزومه استاد دوره؛ دکتر جواد فقیهی‌پور
- مقالات مرتبط با تفکر خلاق
اهمیت برگزاری دوره آموزشی تفکر خلاق
تعریف تفکر خلاق
تفکر خلاق([1]) چیست و چرا در محیط کار مهم است؟ بیشتر افراد، خلاقیت را با کارهای هنری مانند نوشتن رمان، نقاشی یک تصویر یا آهنگسازی یک موسیقی مرتبط می‌دانند، در حالی که همه این اقدامات خلاقانه هستند، اما همه متفکران خلاق، هنرمند نیستند. بسیاری از مشاغل در دنیای کسب‌وکار و علم نیاز به تفکر خلاق دارند. خلاقیت به معنای ساده یعنی اینکه بتوانید چیز جدیدی ارائه دهید؛ بنابراین، تفکر خلاق توانایی در نظر گرفتن یک چیز (تعارض بین کارکنان، مجموعه داده‌ها، یک پروژه گروهی) به روشی جدید می‌باشد. در اکثر صنایع کارفرمایان به طور معمول کارکنانی می‌خواهند که بتوانند خلاقانه تفکر کنند و دیدگاه‌های جدیدی را در محیط کار ارائه دهند. افراد خلاق توانایی ابداع روش‌های جدید برای انجام وظایف، حل مسائل و پاسخگویی به چالش‌ها را دارند. آن‌ها دیدگاه تازه و گاه غیرمتعارفی را در کار خود ایجاد می‌کنند. این شیوه تفکر می‌تواند به سازمان‌ها کمک کند تا به سمت بهره‌وری حرکت کنند. برخی از افراد به طور طبیعی خلاق‌تر از دیگران هستند، اما توانایی تفکر خلاق را می‌توان با تمرین تقویت نمود. با حل معماها، آگاهی و رها کردن پیش‌فرض‌های خود و از طریق بازی کردن می‌توانید مهارت‌های تفکر خلاق خود را توسعه دهید. بازی کردن به معنای هر چیز بدون ساختار و آرامش‌بخشی مانند پیاده‌روی یا رؤیاپردازی می‌باشد.
اگر در صنعت شما شخصی وجود دارد که به خلاقیت معروف است، سعی کنید با آن شخص ارتباط برقرار کنید و از او مصاحبه اطلاعاتی بخواهید یا یک روز در نقش سایه شغلی ایفای نقش نمایید. تماشای روش‌های خلاقانه دیگران کمک می‌کند یاد بگیرید که خودتان خلاقیت بیشتری داشته باشید.
تفکر خلاق به معنای مرتبط کردن یا ایجاد کردن چیزها یا ایده‌هایی است که قبلاً ارتباطی با هم نداشتند. تفکر خلاق به معنای نگاه کردن به چیزی به روش جدیدی می‌باشد. این همان تعریف «تفکر خارج از چارچوب» است. تفکر خلاق روشی برای بررسی و حل مسائل از منظری متفاوت، اجتناب از راه‌حل‌های متعارف و تفکر خارج از چارچوب است. این فرایند خلاق به شما این امکان را می‌دهد که ارتباطات را کشف کنید، با چالش‌های جدید روبرو شوید و به دنبال راه‌حل‌های غیرمعمول، بنیادی و تازه باشید. تفکر خلاق شامل توسعه ایده‌های جدید و بدیع است. هنگام تفکر خلاق می‌توانید راه‌حل‌های جدید یا راه‌های جدیدی برای غلبه بر مسئله‌ای ابداع کنید که دیگران هنوز به آن تفکر نکرده‌اند. تفکر خلاق برای ارزیابی و حل یک مسئله نیاز به تلفیقی از مهارت‌های تحلیلی، حل مسئله، سازمانی و ارتباطی دارد. افرادی که مهارت‌های تفکر خلاق خود را گسترش داده‌اند، می‌توانند از منظر منحصربه‌فردی یک موضوع را بررسی کنند. حتی اگر معمولاً خود را فردی خلاق نمی‌دانید، باز هم می‌توانید مهارت‌های خاصی را ایجاد کنید که به شما امکان می‌دهد با یک ذهنیت ابتکاری به اهداف و موانع نزدیک شوید.
[1] Creative Thinking
مراحل تفکر خلاق
با استفاده از مراحل زیر می‌توانید در کار راهه خود خلاقانه تفکر کنید:
- اطلاعاتی که از قبل دارید جمع‌آوری کنید: یکی از مهم‌ترین مراحل در فرآیند تفکر خلاق، آماده‌سازی است. وقتی همه اطلاعات موجود را جمع‌آوری کردید می‌توانید راه‌حل کامل‌تری ایجاد کنید. جنبه‌های مختلف چالشی که می‌خواهید حل کنید را در نظر بگیرید. اگر یک همکار قبلاً اطلاعاتی را درباره این مسئله جمع‌آوری کرده است، می‌توانید از وی بخواهید تا داده‌ها و یافته‌های خود را با شما در میان بگذارد.
- راه‌حل یا فرایند مشخصی را در نظر بگیرید: ممکن است شما در حال حل چالشی باشید که دارای یک راه‌حل ساده است. گرچه دانستن مشهودترین راه‌حل یا فرآیند موجود بسیار مهم است، شما فقط می‌خواهید از این اطلاعات به عنوان پایه‌ای برای یافتن راه‌حل موفق‌تر استفاده کنید. از این رویکرد برای توسعه ایده‌های اضافی که به دیدگاه خلاقانه‌تری نیاز دارند استفاده کنید. با در نظر گرفتن راه‌حل ساده می‌توانید شروع به طراحی تصمیماتی کنید که زمان کمتری نیاز دارند یا از نظر اقتصادی مقرون به صرفه‌تر باشند.
- طوفان فکری راه‌حل‌های اضافی: تا جایی که می‌توانید برای طوفان فکری وقت بگذارید. وقتی طوفان فکری انجام می‌دهید، به هر احتمالی تفکر کنید، حتی اگر در ابتدا فکر می‌کنید که مؤثر نیست. در نظر گرفتن هر فرآیندی ممکن است پایه‌ای برای پاسخ درست ایجاد کند. فهرستی از قوی‌ترین ایده‌های خود را تهیه کنید. پس از داشتن فهرستی کامل سعی کنید با دیدگاه جدیدی به موضوع نزدیک شوید. تغییر دیدگاه شما ممکن است شامل تفکر کردن در مورد چالش از دیدگاه شخص دیگری باشد. به عنوان مثال، اگر در رویکرد حل مسئله بیشتر تحلیلی هستید، تفکر را از دید شخصی که بیشتر تجربی تفکر می‌کند در نظر بگیرید. همچنین می‌توانید یک جلسه طوفان فکری تیمی را ترتیب دهید. طوفان فکری تیمی امکان ایجاد چندین دیدگاه همزمان را فراهم می‌کند. اعضای تیم می‌توانند ایده‌های جدید را بر اساس پیشنهادات یکدیگر شکل دهند.
- نحوه ارتباط موضوعات را در نظر بگیرید: به چگونگی ارتباط دو یا چند موضوع با یکدیگر بیندیشید. این امر به شما کمک می‌کند بین ایده‌های مختلف ارتباط برقرار کنید که می‌تواند به عنوان یک راهنما هنگام تدوین راه‌حل عمل نماید. یک فهرست جداگانه از ایده‌های ترکیب شده را ایجاد کنید. از ایده‌های مشابه در دیدگاه‌های مختلف استفاده کنید و ایده‌هایی که به ایده‌های دیگر مربوط نیستند را کنار بگذارید.
- راه‌حل‌ها را اعمال کنید: فهرست ترکیب شده خود را مرور کنید و فرایندی که به نظر شما بیشترین تأثیر را دارد اعمال کنید. هنگام آزمایش راه‌حل‌ها ممکن است به ایده‌های اضافی تفکر کنید. آزمایش نتایج کمک می‌کند تا مشخص کنید چه جنبه‌هایی از فرایند تفکر خود را می‌توانید بهبود ببخشید و کدام قسمت‌ها را می‌توانید به صورت متفاوت اعمال کنید تا یک راه‌حل موفقیت‌آمیز ایجاد گردد. روش‌های منحصربه‌فردی برای تجزیه‌وتحلیل و آزمایش راه‌حل‌های خود پیدا کنید، سپس نتایج را بسنجید.
مهارت‌های تفکر خلاق
- تجزیه‌وتحلیل: قبل از اینکه درباره چیزی خلاقانه تفکر کنید، ابتدا باید بتوانید آن را فهم کنید. این امر نیاز به توانایی بررسی دقیق چیزها دارد تا معنی آن‌ها را بفهمید. خواه در جستجوی یک متن، مجموعه داده، طرح درس یا یک معادله باشید، ابتدا باید بتوانید آن را تجزیه‌وتحلیل کنید.
- ذهن باز: خلاقیت شامل تفکر در مورد چیزها به روشی بدیع می‌باشد. شما باید هر پیش‌فرض یا سوگیری را که دارید کنار بگذارید و به روشی کاملاً جدید نگاه کنید. با ذهن باز یک مسئله را بررسی کنید تا به خود این فرصت را بدهید که خلاقانه تفکر کنید.
- حل مسئله: کارفرمایان نمی‌خواهند صرفاً افراد خلاق را استخدام کنند بلکه آن‌ها کارکنان خلاقی می‌خواهند که به آن‌ها در حل مسائل مربوط به کار کمک کنند؛ بنابراین، هنگام درخواست شغل، توانایی خود را نه تنها به عنوان متفکر خلاق، بلکه بر استفاده از خلاقیت خود برای حل مسائل مهم تأکید کنید.
- سازمان‌دهی: این مطلب ممکن است متناقض به نظر برسد: آیا افراد خلاق به طور معمول به عنوان افراد بی‌نظم شناخته نشده‌اند؟ در واقع، سازمان‌دهی بخش مهمی از خلاقیت است. اگرچه ممکن است هنگام آزمایش یک ایده جدید کمی به‌هم‌ریخته باشید، اما باید ایده‌های خود را سازمان‌دهی کنید تا افراد دیگر بتوانند چشم‌انداز شما را فهم و دنبال کنند. توانایی ایجاد یک برنامه عملیاتی با اهداف و ضرب‌الاجل‌های مشخص بسیار حیاتی است.
- ارتباطات: اگر شما بتوانید به طور مؤثری با افرادی که با آن‌ها کار می‌کنید ارتباط برقرار نمایید، افراد ایده یا راه‌حل خلاقانه شما را مورد قدردانی قرار می‌دهند؛ بنابراین باید مهارت‌های ارتباطی کتبی و شفاهی قوی داشته باشید. همچنین باید قبل از تفکر خلاقانه بتوانید شرایط را کاملاً فهم کنید؛ بنابراین باید شنونده خوبی باشید. با بیان پرسش‌های صحیح و فهم مسئله می‌توانید به یک راه‌حل منحصربه‌فرد برسید.
ویژگی‌های متفکران خلاق
- ارتباط‌گر هستند: خلاقیت در بسیاری مواقع از طریق گوش دادن و برقراری ارتباط مؤثر رخ می‌دهد. به همین دلیل است که متفکران خلاق، ارتباطات دهندگان بسیار خوبی هستند. ارتباطات عالی برای کارهایی که به صورت تیمی انجام می‌شود ضروری است.
- ذهن باز دارند: یک ذهن باز، ذهنی است که از انتقاد قدردانی می‌کند، برای راه‌حل‌ها و ایده‌های جدید آماده است و از ارزیابی چشم‌انداز نمی‌ترسد. یک فرد با ذهن باز تمایل به یادگیری هم از موفقیت و هم از اشتباه دارد و توانایی رشد و توسعه خود را دارد.
- ریسک‌پذیر هستند: کاوش ایده‌ها و استراتژی‌های جدید بدون ریسک‌پذیری غیرممکن است، زیرا نیازمند تمایل به رویارویی با چالش‌ها و پذیرش تغییر می‌باشد. متفکران خلاق، تاب آور هستند و از اینکه بخواهند فقط یک شانس داشته باشند، نمی‌ترسند، زیرا هنگام بررسی روش‌های ابتکاری تفکر و حل مسائل باید شجاع بود. آن‌ها می‌دانند که گاهی خروج موفقیت‌آمیز از یک منطقه راحت لازم است، حتی اگر به معنای روبرو شدن با چیزهای ناشناخته باشد.
- باسواد هستند: دانش به متفکران خلاق اجازه می‌دهد تا تصویر کامل را ببینند، به همین دلیل آن‌ها در مورد واحدی که در آن کار می‌کنند اطلاعات زیادی دارند. آن‌ها در کارهایی که انجام می‌دهند متخصص هستند و مفهوم یادگیری مادام‌العمر چیزی است که آن‌ها تخصص خود را بر اساس آن بنا می‌کنند.
- انعطاف‌پذیر هستند: توانایی سازگاری با تغییرات و اندیشیدن خارج از الگوهای معمول، بخش‌هایی از تفکر خلاق است، به همین دلیل انعطاف‌پذیر بودن ویژگی اصلی متفکران خلاق است. آن‌ها از تغییرات استقبال می‌کنند. آن‌ها از تغییر روش کار خود نمی‌ترسند و در کار با دیگران مهارت دارند.
رفرنس مطالب:
سرفصل دوره آموزشی تفکر خلاق
بخش اول: خلاقیت و نوآوری
- تعریف خلاقیت و نوآوری
- ماهیت خلاقیت
- مهارت‌های مرتبط با خلاقیت
- موانع نگرشی خلاقیت
- تسهیل‌کننده‌های نگرشی خلاقیت
- راهکارهای بهبود خلاقیت و نوآوری: الف- چگونه می‌توان خلاق بود؛ ب- چگونه خلاقیت را افزایش دهیم؛ پ- چگونه خلاقیت شخصی را افزایش دهیم؛ ت- چگونه می‌توان یک ذهن باز را تقویت نمود؛ ث- چگونه یک ذهن خلاق را توسعه دهیم؛ ج- چگونه ایده‌های خلاقانه داشته باشیم
بخش دوم: تفکر خلاق و تفکر نوآورانه
- تعریف تفکر خلاق
- تفکر خلاق و تفکر تحلیلی
- تفکر خلاق و تفکر انتقادی
- مراحل تفکر خلاق
- مهارت‌های تفکر خلاق
- ویژگی‌های متفکران خلاق
- بلوک‌های ذهنی تفکر خلاق
- افسانه‌های تفکر خلاق
- تکنیک‌های تفکر خلاق
- توسعه مهارت‌های تفکر خلاق
- هفت گام تفکر نوآورانه
- توسعه تفکر نوآورانه در سازمان
- راهکارهای بهبود تفکر خلاق و تفکر نوآورانه: الف- بهبود تفکر داخل چارچوب؛ ب- بهبود تفکر خارج از چارچوب؛ پ- چگونه تفکر واگرا را تمرین کنیم؛ ت- چگونه تفکر خلاق را بهبود ببخشیم؛ ث- چگونه می‌توان خلاقانه تفکر کرد؛ ج- چگونه یک متفکر خلاق باشیم
بخش سوم: فعالیت‌ها و بازی‌های تفکر خلاق
- فعالیت‌های تفکر خلاق: 1- سقوط تخم‌مرغ؛ 2- برج کاغذی؛ 3- موشک کاغذی؛ 4- لوگوی سکه‌ای؛ 5- نقشه‌برداری طیفی؛ 6- به اشتراک‌گذاری ارزش‌ها؛ 7- بازی خود را بسازید؛ 8- بلوک‌های ساختمانی ایده؛ 9- بازارگرمی فروش؛ 10- نمایش کوتاه کیسه شانسی یا نمایش کوتاه گرب بگ؛ 11- نماد تیم یا نماد شرکت؛ 12- پشت دستمال‌سفره؛ 13- داستان مجله؛ 14- کارگردانان فیلم سینمایی؛ 15- فیلم خود را بسازید؛ 16- پخش رادیو؛ 17- پل بسازیم، نه دیوار؛ 18- شی‌ء را حدس بزنید؛ 19- غرق‌شده؛ 20- قایق در حال غرق شدن؛ 21- معارفه‌های خلاق؛ 22- طبقه‌بندی کنید؛ 23- روباه، دانه و مرغ؛ 24- سؤال کامل؛ 25- اشکال انسانی؛ 26- آنچه بر روی میز شماست؛ 27- از آنچه دارید استفاده کنید
بخش چهارم: تفکر جانبی
- تعریف تفکر جانبی
- تفکر خلاق و تفکر جانبی
- تکنیک‌های تفکر جانبی
- ابزارهای بهبود مهارت‌های تفکر جانبی
- معماهای تفکر جانبی
- راهکارهای بهبود تفکر جانبی
بخش پنجم: تفکر طراحی
- تعریف تفکر طراحی
- اصول تفکر طراحی
- مزایای تفکر طراحی
- آموزش تفکر طراحی
- تکنیک‌های تفکر طراحی
- مراحل پیاده‌سازی تفکر طراحی در سازمان
یادآور می‌شود سرفصل‌های پیشنهادی فوق برای 16 ساعت آموزشی (یعنی 2 روز 8 ساعته) تدوین گردیده است و در صورتی که تعداد ساعات آموزشی کاهش یابد، مطالب مهمتر و به صورت فشرده تدریس می‌گردد.
منابع محتوایی دوره آموزشی تفکر خلاق
محتوای ارائه شده در دوره تفکر خلاق بر اساس کتاب‌های زیر که توسط دکتر جواد فقیهی‌پور تألیف شده، ساختاربندی گردیده است:
نمونه اسلایدهای پاورپوینت دوره آموزشی تفکر خلاق
نمونه اسلایدهای پاورپوینت ارائه شده توسط دکتر جواد فقیهی‌پور در دوره آموزشی تفکر خلاق:
مدت زمان دوره آموزشی تفکر خلاق
مدت زمان پیشنهادی برای اثربخشی بیشتر این دوره آموزشی بین 1 روز (8 ساعت) تا 2 روز (16 ساعت) می‌باشد. هر چند با توجه به محدودیت‌های سازمانی چه از لحاظ زمان و چه از لحاظ منابع مالی، می‌توان این دوره آموزشی را در تعداد ساعات کمتر و به صورت فشرده‌‌تری نیز برگزار نمود.
نمونه گواهینامه پایان دوره آموزشی تفکر خلاق
در پایان دوره آموزشی در صورت تمایل گواهینامه پایان دوره به فراگیران اهدا می‌گردد که نمونه‌ای از آن را در تصویر زیر مشاهده می‌نمایید.
دوره‌های آموزشی برگزار شده با محوریت تفکر خلاق
نیازسنجی آموزشی دوره
در راستای اثربخشی بیشتر این دوره آموزشی و جهت هماهنگی بیشتر در خصوص کمیت و کیفیت محتوای دوره آموزشی با توجه به تعداد و سطح فراگیران و همچنین اهداف آموزشی شرکت یا سازمان خود، می‌توانید قبل از برگزاری دوره طی یک جلسه تلفنی یا آنلاین با مدرس دوره (دکتر جواد فقیهی‌پور) تماس داشته باشید تا نیازسنجی دقیقی صورت گرفته و بدین ترتیب اثربخشی آموزشی در سطح بسیار بالاتری تحقق یابد.
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.