انواع انگیزه

انگیزه اغلب به عنوان انگیزه بیرونی یا درونی توصیف می‌شود:

• انگیزه بیرونی^([1]) از بیرون فرد نشات می‌گیرد و اغلب شامل پاداش‌های بیرونی مانند جوایز و مدال‌ها، پول، به رسمیت شناختن اجتماعی یا تحسین^([2]) می‌شود.
• انگیزه درونی^([3]) ماهیتی درونی دارد و از درون فرد نشات می‌گیرد، مانند انجام یک جدول کلمات متقاطع پیچیده صرفاً برای رضایت از حل یک مسئله.

برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهند که نوع سومی از انگیزه نیز وجود دارد: انگیزه خانواده^([4]). نمونه‌ای از این نوع انگیزه زمانی است که انگیزه درونی برای انجام آن نداشته باشید (بدون انگیزه درونی)، اما به این دلیل که وسیله‌ای برای حمایت از خانواده از نظر مالی است آن کار را انجام می‌دهید.

1- انگیزه درونی

انگیزه درونی زمانی است که رفتاری را انجام می‌دهید، زیرا آن را پاداش‌دهنده می‌دانید. شما یک فعالیت را به خاطر خودتان انجام می‌دهید و نه به خاطر میل به پاداش بیرونی. به عبارتی خود رفتار، پاداش خودش است. مثال‌هایی از انگیزه درونی عبارتند از:

• شرکت کردن در یک ورزش به این دلیل که آن فعالیت را لذت‌بخش می‌دانید.
• تمیز کردن اتاقتان زیرا دوست دارید وسایلتان مرتب باشند.
• حل کردن یک پازل زیرا این چالش را سرگرم‌کننده و هیجان‌انگیز می‌دانید.
• مطالعه کردن یک موضوع چون برای شما جذاب است.

2- انگیزه بیرونی

2-1- تعریف انگیزه بیرونی

انگیزه بیرونی به رفتاری اشاره دارد که توسط پاداش‌های خارجی هدایت می‌شود. این پاداش‌ها می‌تواند ملموس باشد، مانند پول یا نمره یا ناملموس مانند تحسین یا شهرت. برخلاف انگیزه درونی که از درون فرد نشات می‌گیرد، انگیزه بیرونی صرفاً بر پاداش‌های خارجی متمرکز است. انگیزه بیرونی با شرطی‌سازی عامل^([5]) مرتبط است، یعنی زمانی که شخص یا چیزی به دلیل پاداش یا پیامد، شرطی می‌شود که رفتار خاصی داشته باشد. در واقع انگیزه بیرونی زمانی است که انگیزه انجام یک رفتار یا شرکت در یک فعالیت را داریم، زیرا می‌خواهیم پاداشی کسب کنیم یا از تنبیه اجتناب کنیم. به عبارتی چیزی دریافت کنید یا از چیزی ناخوشایند اجتناب کنید. مثال‌هایی از انگیزه بیرونی عبارتند از:

• شرکت کردن در یک مسابقه ورزشی برای کسب جایزه.
• تمیز کردن اتاق برای جلوگیری از سرزنش والدین.
• رقابت کردن در یک مسابقه برای برنده شدن در بورس تحصیلی.
• درس خواندن برای گرفتن نمره خوب.

2-2- نمونه‌هایی از انگیزه بیرونی

به انگیزه خود برای خواندن این کتاب تفکر کنید. آیا تلاش می‌کنید مطالب را یاد بگیرید تا بتوانید در کلاس خوب عمل کنید؟ اگر چنین است، این انگیزه بیرونی است زیرا نمره خوب، تقویت بیرونی است. از سوی دیگر، اگر علاقه‌مند به یادگیری بیشتر در مورد رفتار انسان هستید، پس انگیزه ذاتی و درونی دارید. کنجکاوی و تمایل شما به یادگیری، نیروی محرکه انگیزه شماست. در ادامه چند نمونه دیگر از انگیزه بیرونی آورده شده است:

• سخت کار کردن در یک کار یا پروژه برای دریافت تحسین و به رسمیت شناخته شدن.
• خرید با کارت وفاداری فروشگاه برای کسب امتیاز، تخفیف و جوایز.
• انجام تکالیف برای کسب پاداشی مانند یک خوراکی خاص یا اسباب‌بازی.
• انجام وظایفی که دوست ندارید در محل کار، به منظور حفظ حقوق ثابت.

گاهی اوقات، پاداش بیرونی ممکن است اجتناب از تنبیه یا یک نتیجه منفی باشد. برای مثال، شخصی ممکن است برای جلوگیری از شرمساری یا قضاوت شدن یا برای اجتناب از جریمه شدن، رفتاری انجام دهد.

2-3- تأثیر انگیزه بیرونی

این نوع انگیزه می‌تواند بسیار مؤثر باشد. فقط به تمام نمونه‌های زندگی خود فکر کنید که برای به دست آوردن نوعی پاداش بیرونی انجام می‌دهید. انگیزه بیرونی چیز بدی نیست. پاداش‌های بیرونی می‌توانند ابزار مفید و مؤثری برای ترغیب افراد به حفظ انگیزه و انجام وظیفه باشند. این امر می‌تواند به ویژه زمانی مهم باشد که افراد نیاز به تکمیل کاری دارند که به نظر آن‌ها دشوار یا غیر جالب است، مانند یک تکلیف خسته‌کننده یا یک پروژه خسته‌کننده مرتبط با کار.

2-4- نحوه استفاده از انگیزه بیرونی

برای تعیین اینکه آیا پاداش‌های بیرونی ممکن است به تقویت انگیزه در افراد کمک کند، مهم است که موقعیت‌های خاصی را در نظر بگیرید. در زیر چند نمونه وجود دارد که پاداش‌های بیرونی ممکن است مؤثرترین راه باشند:

• زمانی که افراد علاقه کمی به انجام یک فعالیت دارند.
• وقتی افراد، مهارت کافی برای شروع یک فعالیت ندارند.
• زمانی که یک محرک کوتاه‌مدت برای یک هدف خاص موردنیاز است.
• زمانی که افراد روی یک پروژه بلندمدت کار می‌کنند و برای ادامه کار به انگیزه‌های کوچکی نیاز دارند.

در این موقعیت‌ها، پاداش‌ها باید کوچک نگه داشته شوند و باید به طور مستقیم با انجام یک رفتار خاص مرتبط شوند. پس از ایجاد علاقه درونی و ایجاد برخی مهارت‌های ضروری، محرک‌های بیرونی باید به آرامی حذف شوند.

انگیزه بیرونی می‌تواند در بسیاری از زمینه‌های زندگی نقش داشته باشد. به عنوان مثال، رئیستان ممکن است یک مسابقه طراحی آگهی برگزار کند که برنده، جایزه‌ای ارزشمند دریافت می‌کند. والدین ممکن است برای انجام تمام امور روزانه به فرزندان خود غذاها یا گردش‌های ویژه‌ای ارائه دهند. در تمام این موقعیت‌ها، برخی از عوامل بیرونی به عنوان نیرویی عمل می‌کند که رفتار مثبت را هدایت می‌کند. با به کارگیری دقیق، انگیزه بیرونی می‌تواند منجر به انگیزه درونی شود که در آن فرد یک کار را به خوبی انجام می‌دهد، فقط به این دلیل که از آن لذت می‌برد، نیازی را برآورده می‌کند یا احساس غرور می‌کند.

2-5- مشکلات بالقوه انگیزه بیرونی

در حالی که ارائه پاداش در برخی موارد می‌تواند انگیزه را افزایش دهد، اما همیشه این طور نیست. در واقع، ارائه پاداش‌های بیش از حد می‌تواند منجر به کاهش انگیزه شود. تمایل انگیزه بیرونی به تداخل با انگیزه درونی به عنوان اثر توجیه افراطی^([6]) شناخته می‌شود که شامل کاهش رفتارهایی با انگیزه درونی پس از پاداش بیرونی است.

در یک آزمایش کلاسیک توسط لپر، گرین و نیسبت^([7])، کودکان به خاطر نقاشی با ماژیک، فعالیتی که پیش‌تر از انجام آن به تنهایی در زمان بازی لذت می‌بردند، پاداش زیادی دریافت کردند. زمانی که بعداً به کودکان این فرصت داده شد که در طول زمان بازی با ماژیک‌ها بازی کنند، کودکانی که پیش از این برای استفاده از آن‌ها جایزه گرفته بودند، علاقه چندانی به بازی مجدد با ماژیک نشان ندادند. بچه‌هایی که جایزه نگرفته بودند، اما به بازی با ماژیک ادامه دادند.

چرا پاداش دادن به یک رفتار ذاتاً پاداش‌دهنده منجر به این بی‌علاقگی ناگهانی می‌شود؟ یک دلیل این است که افراد تمایل دارند انگیزه‌های خود را برای درگیر شدن در یک فعالیت تجزیه‌وتحلیل کنند. هنگامی که از بیرون برای انجام یک عمل پاداش دریافت می‌کنند، به نقش تقویت‌کننده در رفتار خود اهمیت زیادی می‌دهند. دلیل احتمالی دیگر این است که فعالیت‌هایی که در ابتدا شبیه بازی یا سرگرمی هستند، می‌توانند در صورت گره خوردن به یک پاداش خارجی به کار یا تعهد تبدیل شوند. پاداش‌های خارجی می‌توانند ابزار مهمی در ایجاد انگیزه در رفتار باشند، اما کارشناسان هشدار می‌دهند که باید با احتیاط (به خصوص در مورد کودکان) از آن‌ها استفاده کرد.

[1] Extrinsic Motivation

[2] Praise

[3] Intrinsic Motivation

[4] Family Motivation

[5] Operant Conditioning

[6] Overjustification Effect

[7] Lepper, Greene and Nisbett