رفتار سازمانی
تعریف سازمان
سازمان، نهادی است اجتماعی که مبتنی بر هدف است و ساختار آن به صورت آگاهانه طرح‌ریزی شده و دارای سیستم فعال و هماهنگ است که با محیط خارجی ارتباط دارد. سازمان متشکل از دو یا چند نفر که در محیطی با ساختار منظم و از پیش تعیین شده برای رسیدن به اهداف گروهی، با یکدیگر همکاری می‌کنند. اين تعريف تعداد متنوعي از باشگاه‌ها، سازمان‌هاي داوطلبانه و موسسات مذهبي، مدارس، بيمارستان‌ها و سازمان‌هاي دولتي را توصيف مي‌کند. به سخن دیگر سازمان عبارت است از فرايندهاي نظام يافته از روابط متقابل افراد براي دست يافتن به هدف‌هاي معين که اين تعريف از پنج عنصر تشكيل شده است: 1)سازمان هميشه از افراد تشكيل مي‌شود؛ 2)اين افراد به طريقي با يكديگر ارتباط دارند و بين آنها روابط متقابل برقرار است؛ 3)اين روابط متقابل را مي‌توان نظام بخشيد؛ 4)کليه افراد در سازمان داراي هدف‌هاي مشخصي هستند و بعضي از اين هدف‌ها در عملكرد آنها اثر مي‌گذارند، هر فرد انتظار دارد که از طريق همكاري در سازمان به هدف‌هاي شخصي خود نيز نايل شود؛ 5)اين روابط متقابل همچنين نيل به هدف‌هاي مشترك سازمان را ميسر مي‌کند و اعضاي سازمان براي دست يافتن به هدف‌هاي فردي، حصول هدف‌هاي مشترك سازماني را دنبال مي‌کنند. سازمان‌ها در درجه اول از افراد تشکیل شده‌اند که با یکدیگر در تعامل هستند؛ به انحای مختلف بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند؛ بر سایر افراد تأثیر می‌گذارند و از سایرین نیز تأثیر می‌پذیرند؛ نتیجه این تعامل‌ها، تأثیرات و از این قبیل موارد، منتهی به تحقق اهداف سازمانی می‌شود. سازمان‌ها امروزه به یک سیستم باز تشبیه می‌شوند که داده‌های خود را از محیط بیرونی می‌گیرند، پس طی فرآیندهای درونی آنها را به شکل برونداد به بیرون منتقل می‌کنند.
رفتار سازمانی
رفتار واکنشی است که در برابر یک عمل یا کنش بیرونی از موجود زنده سر می‌زند. این رفتار در انسان پیچیده‌تر از سایر موجودات است. دلیل این پیچیدگی فرایندهای ذهنی گسترده و تو درتوی انسان است که روی هم رفته موضوع دانش روانشناسی را تشکیل می‌دهد. رفتار یک عکس‌العمل (واکنش) ماهیچه‌ای یا غددی به یک عمل (کنش) می‌باشد و تنها مشتمل بر عکس‌العمل فیزیکی یا بدنی نیست، بلکه عبارت، گفتار، ایماء و اشاره، کلمات، نگاه و حتی سکوت را نیز شامل می‌شود. رفتار آن چیزی است که انسان انجام می‌دهد و عبارت است یک رشته فعالیت هدف‌گرا که معمولا انگیزه فعالیت یک فرد را برای رسیدن به یک هدف به وجود می‌آورد.
رفتار سازماني يك رشته علمي است که مجموعه‌اي از مفاهيم و اصطلاحات را براي توضيح و تبيين رفتار انسان‌ها در سازمان‌ها فراهم مي‌کند. به عنوان مثال رفتار سازماني به رضايت شغلي، طرز تلقي افراد از کار و محل کارشان توجيه بسيار دارد. رفتار سازماني به عملكرد و رضايت شغلي کارکنان توجه ويژه دارد و موضوعاتي همچون رفتار اخلاقي، بهبود بهره‌وري، استفاده از تكنولوژي، کيفيت محصولات و خدمات، تنوع نيروي کار، توازن بين کار و زندگي و مزيت رقابتي در اقتصاد جهاني را در بر مي‌گيرد. همچنين رفتار سازماني مطالبي همچون محيط پيچيده که انسان‌ها و سازمان‌ها را براي تحو‌ل به چالش مي‌طلبد، در بر می‌گیرد. تعاریف مختلفی از رفتار سازمانی ارایه گردیده که عبارتند از:
- رفتار سازمانی؛ رفتار افراد به صورت فردی یا گروهی است، به صورت رسمی یا غیر رسمی که ناشی از نیازها، ضرورت‌ها، نگرش‌ها و احساسات آنها و تعاملات آنها در میان خودشان است.
- رفتار سازمانی مطالعه و تحقیق و کاربرد دانش در مورد نحوه یا چرایی رفتار در سازمان است. یعنی رفتار سازمانی سعی می‌کند که به رابطه علت و معلولی رفتار پاسخ دهد.
- به عنوان یک رشته علمی مطالعه رفتار انسان‌ها و همچنین شناخت عوامل مؤثر فردی و سازمانی رفتار افراد در محل کار آنها است.
- رشته‌ای است که تأثیر افراد، گروه‌ها، تیم‌ها و سازمان، رویارویی و تعامل بین آنها برای استفاده، تغییر و بهسازی کارآمد و اثربخش در یک محیط پویا در جهت هدف‌های سازمان بر اساس نظام ارزشی اخلاقی است.
در واقع علم رفتار سازماني درصدد است تبيين كند كه انسان در سازمان چرا و چگونه رفتار مي‌كند. يعني هدف اساسي نظريه‌هاي رفتار سازماني، تبيين رفتار انسان و ايجاد درك بهتر از آن است و پيچيدگي انسان، تحقق اين هدف را براي رفتار سازماني بسيار دشوار كرده است.
«يك قانون نانوشته در سازمان‌هاي امروزي اين است که: كسي كه رفتار سازماني نمي‌داند، وارد نشود» |
در واقع ماهیت و اساس رفتار سازمانی در این است که پاسخی به سوالات متعددی در مورد چرایی و علت رفتارهای متفاوت کارکنان، مدیران و کل سازمان و نیز دلایل کسب نتایج متفاوت، ماهیت و اساس این علم باشد که رفتار سازمانی در سه سطح فردی، گروهی و سازمانی مورد بررسی قرار می‌گیرد. البته این سه سطح به صورت مجزا نیست بلکه رفتار در سه سطح در ارتباط با هم مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرند.
- در سطح فردی (علم روانشناسی): به خود فرد، ادراک، انگیزه، نگرش فرد به سازمان و برداشت فرد از سازمان می‌پردازد.
- در سطح گروهی (علم جامعه‌شناسی): به ارتباطات فردی، به گروهی که فرد به آن تعلق دارد، به آن دسته از هنجارهای رسمی و غیر رسمی‌که فرد به آن تعلق دارد و به وابستگی‌ها و تعلّقات گروهی و از این قبیل موارد پرداخته می‌شود.
- در سطح سازمانی (علوم رفتاری): در یک سیستم اقتصاد جهانی، مدیران باید تفاوت‌های فرهنگی را درک کنند و شیوه مدیریت سازمان‌های خود را بر اساس آن تعدیل نمایند. رفتار سازمانی در سطح سازمانی، به مطالعه ارزش‌هایی می‌پردازد که افراد به آن پایبند هستند، نظیر فرهنگ‌ها، ارزش‌ها و جوّی که از آن تأثیر می‌پذیرند.
اهداف رفتار سازمانی
انجام هر کاری دو ویژگی دارد: تعیین اهداف و ابزار رسیدن به آن اهداف. پس هدف اصلی رفتار سازمانی چیست؟ چرا به رفتار سازمانی نیاز داریم؟ علت مطالعه رفتار سازمانی چیست؟ هدف رفتار سازماني شناخت، پيش‌بيني و كنترل رفتار انسان در سازمان است. به طور کلی، اهداف رفتار سازمانی در دو سطح قابل تامل می‌باشد:
- هدف سازمانی: بهبود اثربخشی سازمانی، کارایی و در نهایت بهره‌وری سازمانی.
- هدف فردی: رفاه و یا بهزیستی فردی کارکنان.
به طور کلی رفتار سازمانی مرکب از سه جریان است. فرآیندهایی که در فرد اتفاق می‌افتد. فرآیندهای گروهی مثل ارتباطات گروهی، تأثیرپذیری و رده سوم، مسائل سازمانی است. مانند: فرهنگ‌ها. از منظری دیگر اهداف رفتار سازمانی شامل: توصیف، فهمیدن، پیش‌بینی و کنترل می‌باشد که این چهار هدف از اهداف اساسی علم نیز می‌باشد.
- توصیف: اولین هدف رفتار سازمانی این است که بداند افراد در شرایط مختلف چگونه رفتار می کنند.
- شناخت: دومین هدف رفتار سازمانی این است که آنچه را افراد انجام می‌دهند بفهمند و درک نمایند.
- پیش‌بینی: روابط علت و معلولی در سازمان‌ها را بررسی می‌کند و رفتار آتی کارکنان را براساس قابلیت‌های افراد پیش‌بینی می‌کند.
- کنترل: هدف نهایی رفتار سازمانی است. کنترل رفتار کارکنان و گروه‌ها در جهت هر چه بهتر شدن نتیجه عملکرد سازمان.
همچنین از منظر گروه دیگری از اندیشمندان حوزه رفتار سازمانی اهداف رفتار سازمانی عبارتند از:
- توجیه: هنگامی که در صدد برمی آییم تا به این پرسش پاسخ دهیم که چرا فرد یا گروه رفتار ویژه را ارائه می‌دهند، در واقع به دنبال بیان و یا توجیه آن رفتار هستیم. شاید از دیدگاه مدیریت کم اهمیت‌ترین این اهداف، پرداختن به مطالعه رفتار سازمانی باشد، زیرا زمانی که یک واقعیت رخ می‌دهد، اگر قرار باشد که در صدد درک آن پدیده برآییم باید کار خود را با توجیه آن شروع کنیم، سپس می‌توان برای تعیین علت از این شیوه استدلال درک هدف استفاده نمود.
- پیش‌بینی: هدف از پیش‌بینی توجه به رویدادهای آینده است، از این رو مدیریت در صدد برمی‌آید تا مشخص کند که نتیجه یک اقدام خاص چه خواهد بود. مدیر یا رئیس یک واحد تولیدی کوچک که می‌خواهد کارکنان خود را مورد ارزیابی قرار دهد و ببیند واکنش آنان نسبت به نصب یک دستگاه جدید خودکار چیست؟ در واقع در صدد پیش‌بینی برمی‌آید. با توجه به رشته علمی رفتار سازمانی، مدیریت می‌تواند برخی از واکنش‌های رفتاری را نسبت به پدیده‌های تغییر پیش‌بینی کند.
- کنترل: فرآیندی است که مدیران از طریق تطابق عملیات انجام شده را با فعالیت‌های برنامه‌ریزی شده می‌سنجند. از اینرو در برنامه‌ریزی فعالیت‌های یک سازمان برای نیل به اهداف اساسی فرآیند کنترل به کار می‌رود و میزان پیشرفت در جهت اهداف و توان مدیریت در تشخیص طرح و اصلاح برنامه را قبل از آن که در شود، نشان می‌دهد.
ماهیت رفتار سازمانی
رفتار سازمانی یکی از دانش‌های میان رشته‌ای است که مطالعه رفتار فرد، گروه و سازمان را بر عهده دارد و در سال‌های نخستین دهه 1960 میلادی ظهور کرد. این دانش میان رشته‌ای از یافته‌های روانشناسی، جامعه‌شناسی، روانشناسی اجتماعی، مردم‌شناسی و علوم سیاسی بهره می‌گیرد که تعاریف آنها به طور خلاصه عبارتند از:
- روانشناسی: سنجش، توجیه، برشمردن علت و گاهی در صدد تغییر رفتار بر می‌آید (روانشناسان، رفتار فردی را مورد مطالعه قرار می‌دهند و می‌کوشند تا آن را درک کنند). بیشترین سهم روانشناسی، در شناخت رفتار فردی بالطبع تجزیه و تحلیل فرد بوده است در حالی که رشته‌های دیگر به شناخت مفاهیم کلان مانند فراگردهای گروهی و سازمانی کمک کرده‌اند.
- جامعه‌شناسی: سیستم اجتماعی را که فرد در آن نقش‌هایی ایفا می‌نماید، مورد توجه قرار می‌دهند (یعنی افراد در رابطه با همکاران، مورد مطالعه قرار می‌گیرند).
- روانشناسی اجتماعی: در روانشناسی اجتماعی، دو رشته علمی روانشناسی و جامعه‌شناسی در هم آمیخته می‌شوند. در این رشته علمی به اعمال نفوذ افراد بر یکدیگر توجه می‌شود.
- مردم‌شناسی: مطالعه و تحقیق درباره علومی که می‌توان بدان وسیله درباره افراد و فعالیت‌های آنان مطالبی آموخت.
- علوم سیاسی: عبارت است از مطالعه رفتار فرد و گروه در یک محیط سیاسی.
هیچ دیدگاهی نوشته نشده است.