سوگیری‌های شناختی ارزیابی: اثر پس‌زدگی

اثر پس‌زدگی‌ به تقویت یک باور حتی بعد از به چالش کشیده شدن آن اشاره دارد. اثر پس‌زدگی ممکن است بر اساس سوگیری فروپاشی‌انگاری عمل کند که در آن ما تغییر را دوست نداریم. همچنین این سوگیری شبیه به سوگیری منفی‌نگری است که در آن ما دوست داریم از باختن و پیامدهای منفی اجتناب کنیم. به دلیل اینکه در اثر پس‌زدگی، ایده افراد به چالش کشیده می‌شود یا رد می‌شود بنابراین ممکن است افراد سخت‌تر از گذشته به ایده خود بچسبند.‌

اثر پس‌زدگی یک سوگیری شناختی است که باعث می‌شود تا در زمان مواجهه انسان‌ها با شواهد مغایر، اعتقاد انسان‌ها به باورهایشان افزایش پیدا کند. به بیان دیگر، باور غیرقابل‌تأیید افراد را تقویت می‌کنند. به عنوان مثال مطالعه‌ای در این خصوص انجام شد که آیا ارائه اطلاعات مثبت درباره تزریق واکسن می‌تواند والدین را تشویق کند تا فرزندانشان را واکسینه کنند یا خیر. نتایج مطالعه نشان داد زمانی که به والدین مخالف واکسن، اطلاعاتی درباره مزایای واکسن ارائه می‌شود، آن‌ها بیشتر متقاعد می‌شوند که واکسن تبعات منفی خواهد داشت. به‌زعم صاحب‌نظران انواع اثر پس‌زدگی عبارتند از:

• اثر پس‌زدگی جهان‌بینی: از آنجایی که نحوه پردازش اطلاعات توسط افراد تحت تأثیر ارزش‌ها یا ایدئولوژی او قرار دارد، در زمان ارائه اطلاعات مغایر، افراد شدیداً از نظرات خود دفاع می‌کنند.
• اثر پس‌زدگی آشنایی: این اثر زمانی رخ می‌دهد که مواجهه‌های مکرر سبب تقویت باورهای فرد شود به گونه‌ای که هر چه فرد با اصلاحات بیشتری در خصوص باورهایش مواجه شود، باورهای کنونی وی بیشتر تقویت می‌شوند. زمانی که برخلاف موضع فرد استدلال می‌شود، فرد تنها بر دلایل تأییدکننده تمرکز می‌کند و آن‌ها را به خاطر می‌آورد و به دلایلی که باور وی را بی‌ارزش می‌کنند اهمیتی نمی‌دهد.
• اثر پس‌زدگی افراطی: زمانی که اطلاعات فنی، آمار و داده‌های پیچیده‌ای ارائه می‌شوند که درک آن‌ها دشوار است، فرد تصمیم می‌گیرد تا به باور قابل‌درک خود پایبند بماند