تعریف نشاط کارکنان در محیط کار

نشاط به تجربه مکرر حالات و عواطف مثبت و احساس رضایت کلی نسبت به زندگی اشاره دارد. نشاط در محیط کار زمانی حاصل می‌شود که فرد جهت دستیابی به اهداف کاری خود از توانایی‌ها و استعدادهای خود استفاده می‌نماید. استعداد‌ها شامل مجموعه‌ای از توانایی‌های ذهنی، جسمی، روانی است که در درون هر فرد به طور متفاوت وجود دارد. توانمندی‌های درونی، سرمایه‌های وجودی هر فرد است که اگر به کار گرفته شوند، احساس رضایت و شادی ماندگار ایجاد خواهد کرد. برای تسخیر قلب‌های مشتریان، سازمان به کارکنانی نیاز دارد که نسبت به کار خود تعلق خاطر داشته باشند و به طور فعال اشتیاق و نشاط خود را به مشتریان انتقال دهند. همچنین رضایت مشتریان امری بسیار حیاتی در کسب و کار است. به منظور داشتن مشتریان با نشاط، رضایتمند و وفادار، سازمآنها باید کارکنانی بانشاط، رضایتمند و وفادار داشته باشند. لورل ادموند و جسیکا رایس جونز مدت طولانی در مورد نشاط در محل کار به تحقیق و بررسی پرداخته‌اند. بر اساس یافته‌های آنان، نشاط در محل کار تحت این عنوان تعریف می‌شود: به کارگیری آگاهانه از منابعی که دارا هستید به بهترین شکل ممکن برای غلبه بر چالش‌هایی که با آن روبرو هستید. به طور فعال لذت بردن از فرازها و مدیریت کاستی‌ها به شما کمک خواهد کرد عملکرد خود را بهبود بخشید و به توانایی‌های بالقوه خود دست یابید و این نه تنها موجب نشاط شما می‌شود بلکه نشاط سایر افراد را که تحت تاثیر آنچه که شما انجام می‌دهید قرار می‌گیرند و از آن انرژی دریافت می‌کنند نیز در پی دارد. ایجاد فضای تؤام با محبت، رابطه با دوستان، تجارب موفق و محیط کار و فضای فیزیکی مناسب می‌تواند در رشد عواطف و به ویژه نشاط مهم باشد. همچنین تمرین ورزشی و احساس موفقیت، روابط سالم در محیط کار، بها دادن به کارکنان و دخالت دادن آنها در امور مربوط به کار و سازمان می‌تواند در اثربخشی عواطف مثبت اثرگذار باشد. افراد با خواسته‌ها و آرزوهایی به سازمان می‌پیوندند؛ هماهنگی و همسویی سازمان با این آمال در افراد ایجاد نشاط می‌نماید. این شادی و خوشنودی خود باعث نوآوری، خلاقیت در کار، افزایش میزان تولید و خدمات و وفاداری افراد به سازمان شده و از این رهیافت سازمان نیز از سلامت و پویایی برخوردار می‌شود. در پرتو شادی است که انسان می‌تواند خویش را بسازد و خود را برای آینده کاری و افراد موفق در محیط زندگی و اجتماع آماده کند. شادی و نشاط ماده اولیه تغییر جامعه و تحول و تکامل درونی انسانها است. در محیط بانشاط و خرسند، تولید بهتر، اشتغال بیشتر و اقتصاد سالمتر خواهد بود. در محیط شاد، ذهن پویا، زبان گویا و استعداد شکوفا می‌شود.

پلستر (2009) در تعريف شادي سازماني معتقد است كه شادي، به مجموعه‌اي از فعاليت‌هاي مفرح اطلاق مي‌شود كه موجبات تفريح و خنده كاركنان را فراهم مي‌كند. اين فعاليت‌ها مي‌توانند هم به شكل رسمي و هم غير رسمي فراهم شوند. البته براي شادي تعاريف عاطفي، شناختي و تركيبي نيز قابل ارائه است. اما در شكل كلي، شادي زماني حادث مي‌شود كه مرز ميان كار و بازي شكسته شده، فضايي همانند دوران تحصيل بر سازمان حاكم شود.

در واقع شادی سازمانی مفهومی نو ظهور در عرصه مدیریت رفتار سازمانی است. شادی سازمانی اشاره واضح و روشنی دارد که مثبت‌اندیشی، شاکر بودن، مهربان بودن، بخشش کردن باعث افزایش رضایتمندی و تعهد سازمانی کارکنان می‌گردد. این مفهوم نو‌ظهور منجر به ایجاد بهره‌وری، افزایش کارایی، دقت در تصمیم‌گیری، افزایش طول عمر و … می‌گردد. انسان، به عقیده دانشمندان علوم رفتاری به عنوان یکی از پیچیده‌ترین مخلوقات الهی معرفی و بررسی رفتار وی از دو جنبه فردی و محیطی امکانپذیر می‌باشد. لیون کچین، موسس باشگاه شادی، شادی را اینگونه تعریف کرده است: شادی احساسی درونی درباره سعادت است که افراد را جهت سود بردن از تفکرات، هوش، خرد، آگاهی، حس مشترك و ارزش‌های معنوی توانا می‌سازد. شادی مجموعه‌ای از صفات مختلف مانند مثبت‌اندیشی، مهربانی، بخشش، پذیرش خود و دیگران و شاکر بودن است. در دانش روانشناسی تعریف‌های پراکنده‌ای از هیجان شادی شده است و در آنها شادی به عنوان ترکیبی از عاطفه مثبت بالا و عاطفه منفی پائین و احساس مثبتی که از حس ارضا و پیروزی ناشی می‌شود، معنی شده است. کارل و پلچست با تعریف زیر، شادی سازمانی را مطرح می‌کنند: یک محیط کاری شاد عمداً باعث تشویق، شروع و پشتیبانی از انواع فعالیت‌های لذت‌بخش‌، شادی‌بخش می‌شود که به طور مثبت بر روی نگرش و بهره‌وری افراد و گروه‌ها تاثیر می‌گذارد یا خیلی به اختصار محیط کاری که موجب می‌شود افراد لبخند بزنند. تعریف جدید دیگری از شادی سازمانی توسط پلستر ارائه شد. از نظر ایشان شادی سازمانی، فعالیت‌های خوشایند و مفرحی است که موجب تفریح، خنده و نشاط کارکنان می‌شود. این فعالیت‌ها می‌توانند رسمی و مدیریت شده باشد یا اینکه کارکنان به صورت خودجوش و غیر رسمی در آن مشارکت نمایند. با توجه به تاثیر مسائل روانی بر عملکرد فردی و سازمانی کارکنان بحث شادی در سازمآنها دارای اهمیت خاصی بوده و بر اساس تحقیقاتی که توسط موسسه‌ای در بریتانیا صورت گرفته برای شادی شاخصی تعریف گردیده و بر این اساس افراد شاغل در سازمان‌ها دارای درجات مختلفی از شادی بوده‌اند. همچنین بر اساس مطالعات صورت گرفته رابطه مستقیمی میان شادی در سازمان و بهره‌وری برقرار بوده و با افزایش شادی کارکنان بهره‌وری آنها نیز افزایش می‌یابد‌، لذا آموزش شادی در سازمان دارای مزایای زیادی بوده و با صرف هزینه‌ای کم می‌توان به مزایای پایدار سازمانی فردی دست یافت. تحقیقات نشان می‌دهد که حالت شادی ذاتی یا خدادادی نیست بلکه مهارتی است که افراد می‌توانند آن را بدست آورند. اگر نسبت به لحظه حال آگاه هستید و در کنار آن منتظر آینده هستید قادر خواهید بود از فرصت‌ها سود ببرید. اگر با خودخوری غم گذشته را می‌خورید چشمانتان به روی امکانات و فرصت‌های حال بسته خواهد شد و آینده را نیز از دست خواهید داد. زندگی شاد محصول زندگی کردن در لحظه حال است که اگر از آن خوب استفاده شود تکیه‌گاه و ضریب اطمینانی برای داشتن آینده‌ای خوب و فوق‌العاده است. اشخاص فقط با آنچه که امروز انجام می‌دهند می‌توانند آینده خود را تحت تاثیر قرار دهند. توجه داشته باشید زمان به صورت مساوی و یکسان میان همه تقسیم می‌شود و آن را بر خلاف پول و طلا و اجناس دیگر نمی‌توان پس‌انداز کرد.

به لحاظ تاریخی نشاط و کار از مدت‌ها قبل در کنار هم بوده‌اند. برای مثال در عصر کشاورزی آوازهای حین کار به اجرای وظایف شغلی و کارهای تکراری کمک می‌کرده است. شادی در محیط کار نوعی احساس است. این احساس از درون افراد ناشی می‌شود و مانند همه احساسات تعریف این احساس نیز مشکل است. اگر چه تعریف رسمی از شادی در محیط کار وجود ندارد اما افراد، شادی را واقعاً حس می‌کنند و همه دقیقاً می‌دانند که چه زمانی در کار شاد هستند. شادی در محیط کار زمانی حاصل می‌شود که فرد جهت دستیابی به اهداف کاری خود از توانایی و استعدادهای خود استفاده می‌نماید. به اعتقاد کارشناسان هم اکنون نشانه‌های صریحی از افسردگی، عواطف منفی و روان رنجوری در بعضی از سازمانها به چشم می‌خورد که پیامدهایی نظیر پایین آمدن سن خودکشی، افزایش طلاق و بزهکاری، ترك کار و بسیاری از مشکلات روحی- اجتماعی را در بر داشته، به طوری که گویا شادی از محیط کار و جوامع رخت بربسته است و غم جایگزین آن شده است. در سازمان‌هایی که کارکنان آن دارای شادی سازمانی باشند، شور و شوق به انجام امور در چهره افراد نمایان بوده و کارکنان ضمن بروز رفتار شهروندی سازمانی در انجام صحیح و بهینه امور محوله کوشا هستند و این امر حتی با نظاره بر میزهای کارکنان و انباشته نشدن پرونده‌های کاری قابل اثبات است. در برخی سازمانها و ادرات دیده می‌شود در ساعات و دقایق پایانی روز کاری‌، هیچ یک از علاقه‌ای به انجام امور محوله و وظایف اداری خود ندارد و اغلب اوقات خود را به بطالت سپری می‌‌نمایند. بعد از اتمام ساعات کاری نیز گویا در سازمان آژیر آتش‌نشانی به صدا در آمده و یا ساختمان مورد اصابت بمب هسته‌ای قرار گرفته و هیچ جانداری در محیط مشاهده نمی‌شود که این خود دلیل عدم شادی سازمانی و علاقه‌مند نبودن کارکنان به محیط سازمانی خود می‌باشد. هنگامی که نیروهای شاغل در سازمانها شاد و سالم باشند، بی‌تردید میزان کارایی آنها نیز افزایش می‌یابد. سالها پیش پژوهشگران کشورهای صنعتی دریافته بودند که تنظیم میزان روشنایی، دما، رطوبت و سر و صدای اطراف بر افزایش کارآیی افراد اثر مستقیم دارد. اما جدیدترین یافته‌ها و پژوهش‌های مدیریتی حاکی از آن است که علاوه بر عوامل سنتی ذکر شده که اثرات فردی و مقطعی در بهره‌وری دارند، ایجاد یک فضای سالم و شاد در پیکره یک سازمان، تاثیر شگرفی در بهره‌وری سازمانی داشته و سرمایه اجتماعی را در کل فضای سازمانی تسری می‌بخشد. انرژی مثبت چنان سریع کل یک سازمان را فرا می‌گیرد که از آن به طوفان بهره‌وری یاد می‌کنند. اینجاست که وظیفه مدیران به عنوان هدایتگران یک سازمان مهم و ارزشمند جلوه می‌نماید. در اینجاست که مدیران می‌بایست بیشتر رهبری کنند و کمتر مدیریت. یک رهبر با دید و نگرش وسیعی که دارد می‌گوید چه اموری را بهتر است سازمان انجام دهد و مدیر برنامه‌ریزی می‌کند تا آن امور چگونه به بهترین وجه انجام گیرد. برای رشد عواطف مثبت کووما و همکارانش (2004) تحقیقی انجام دادند و به این نتیجه رسیدند که رابطه با دوستان و ایجاد فضای توأم با محبت، تجارب موفق و محیط کار و فضای فیزیکی مناسب می‌تواند در رشد عواطف و به خصوص شادی مهم باشد. همچنین تمرین ورزشی و احساس موفقیت، روابط سالم در محیط کار، بهاء دادن به پرسنل و دخالت دادن آنها در امور مربوط به کار و سازمان می‌تواند در اثربخشی عواطف مثبت اثرگذار باشد. امروزه ثابت شده است که عوامل متعددی بر شادی کارکنان یک سازمان تاثیر دارد.